Αγία Σοφία

 

Καπίρη Μαρία Γ-3΄

διήγημα 

Αγία Σοφία

Έχει περάσει ένας ολόκληρος χρόνος από τότε που μετακόμισα στην Κωνσταντινούπολη. Όταν άνοιξε η προοπτική να εργαστώ ως ανταποκριτής της εφημερίδας μου εδώ, ένιωσα ότι το όνειρό μου γίνεται πραγματικότητα. Επέστρεφα στην πόλη όπου έζησε ο παππούς μου και για την οποία είχα ακούσει τόσα πολλά από τις διηγήσεις των δικών μου. Τώρα θα είχα την ευκαιρία να ζήσω την Κωνσταντινούπολη όχι ως επισκέπτης ή τουρίστας αλλά ως πολίτης της. Νοίκιασα ένα διαμέρισμα σε μία πολύβουη συνοικία και έκτοτε δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά για εμένα από το να επιστρέφω κάθε μέρα από τη δουλειά, με τα πόδια ή το ποδήλατό μου, μέσα από τους γεμάτους ιστορία δρόμους της. Ζώντας στην Κωνσταντινούπολη έχεις την αίσθηση ότι όλοι οι αιώνες της ιστορίας της και όλοι οι πολιτισμοί βρίσκονται διαρκώς σε κάθε στενό της.

Έναν χρόνο τώρα, κάθε πρωί που ανοίγω το παράθυρό μου αντικρίζω την Αγία Σοφία. Φτιάχνω τον καφέ μου, κάθομαι να δουλέψω στο άρθρο μου και σηκώνω το βλέμμα μου για να την χαζέψω...Είναι μία υπέροχη θέα! Σωστός πίνακας ζωγραφικής! Άλλη το πρωί με το φως του ήλιου, άλλη όταν τα σύννεφα σκοτεινιάζουν, διαφορετική στη δύση του ήλιου και κάτω από τα φώτα της νύχτας, η Αγία Σοφία αποκαλύπτει και κάτι νεό κάθε μέρα. Δεν υπάρχει άλλο μνημείο, νομίζω, στον κόσμο που να κάνει τη σκέψη μου να ταξιδεύει στην ιστορία με τέτοιο μαγικό τρόπο. Στέκεται αγέρωχη, κομψή, εντυπωσιακή δίπλα στη θάλασσα του Μαρμαρά, φορτωμένη με θρύλους και αφηγήσεις, έχοντας γνωρίσει ένδοξες και καταστροφικές εποχές. Η αρχιτεκτονική του τελειότητα αποδεικνύεται από το γεγονός ότι είναι το πιο αναγνωρίσιμο σύμβολο της Πόλης αλλά και ολόκληρης της Βυζαντινής περιόδου.

Κτισμένη από τον Ιουστινιανό, αφιερωμένη στην «του Θεού Σοφία», στην ενσάρκωση της Θείας σοφίας στον πρόσωπο του Χριστού. Η εντύπωση που αποκομίζει κανείς κοιτώντας την Αγία Σοφία είναι ανάλογη της απόστασης από αυτή. Από το παράθυρό μου διακρίνω να ξεχωρίζει από όλα τα άλλα κτίσματα, πλησιάζοντας τα ουράνια με το ύψος της. Όταν σταματώ, όμως, στη διαδρομή μου, μπροστά της, ο όγκος της μου κόβει την ανάσα. Ακόμα και αν την έχω δει δεκάδες...εκατοντάδες φορές... Η αίσθηση παραμένει! Με όλο το ιστορικό της βάρος, με όλα τα περίτεχνα αρχιτεκτονικά της στολίδια με όλη της την αίγλη επιβάλλεται στον επισκέπτη. Αν βάλω την φαντασία μου να δουλέψει, μπορώ να σβήσω τους μιναρέδες και τα κτίρια δίπλα της, προϊόντα σύγχρονης παρέμβασης. Μπορώ να αποκοπώ από τους ήχους της πόλης και θα φέρω στο μυαλό μου το αυθεντικό σχέδιο.

Μπαίνοντας στο εσωτερικό, το συναίσθημά μου αλλάζει. Δέος και συγκίνηση που κόβει την ανάσα. Πλούσιος εσωτερικός διάκοσμος, οι αρχιτέκτονες της Αγίας Σοφίας εξάντλησαν στην κατασκευή της όλη τους τη φαντασία και την τέχνη. Μπαίνοντας στην εκκλησία, είναι σαν να μπαίνει κανείς στα ουράνια. Ο εξωτερικός κόσμος χάνεται και ξεχνιέται. Ένα βήμα από την είσοδο στον προθάλαμο και ο κόσμος έχει σβήσει. Η επιθυμία του Ιουστινιανού να αποδείξει μετά τη στάση του Νίκα την αδιαμφισβήτη δύναμή του με μία μνημειώδη κατασκευή «γέννησε» την Αγία Σοφία. «Νενίκηκά σε, Σολομών», φώναξε γεμάτος ενθουσιασμό το 537 π.Χ. Τόσος ήταν, όμως, και ο θαυμασμός για το έργο που άφησε πίσω του, ώστε αναφέρεται ως «δεύτερος ιδρυτής» δίπλα στον Μέγα Κωνσταντίνο. Και πράγματι, τι θα ήταν η Κωνσταντινούπολη χωρίς την Αγιά Σοφιά;

Αυτό σκέφτομαι καθώς στέκομαι στο κέντρο του ναού. Πάνω μου ο τρούλος που αιωρείται από τα ουράνια, σαν τον ήλιο πάνω από τη Γη. Γύρω μου οι αγιογραφίες, όσες άντεξαν την μανία των Οθωμανών. Το φως διακριτικά μπαίνει και τις κάνει να παίρνουν ζωή. Δεν είναι παράξενο που οι απεσταλμένοι ένιωθαν πως βρίσκονται στον παράδεισο. Όμως, το θέαμα που αντίκριζαν έχει σήμερα αλλοιωθεί, έχει καταστραφεί. Οι χρυσές ψηφίδες της χάθηκαν, οι αγιογραφίες και τα ψηφιδωτά που μαρτυρούν τη μακραίωνη ιστορία της βάφτηκαν, το μάρμαρο καλύφθηκε, τα φυτικά μοτίβα και οι ισλαμικές καλλιγραφίες αντικατέστησαν την αρχική διακόσμηση.

Σήμερα στέκομαι εδώ, κοιτάζω για ώρα την Αγία Σοφία και προσπαθώ για τελευταία φορά να την αποτυπώσω στη μνήμη μου. Ο τουρκικός εθνικισμός, από κοινού με άλλους παράγοντες, οδήγησαν στην απόφαση να μετατραπεί σε τζαμί. Η Άλωση της Πόλης γεμίζει περηφάνια τους Τούρκους και η μετατροπή σε τέμενος είναι μία προσπάθεια αναβίωσης του ένδοξου παρελθόντος τους. Οι πιέσεις των ισλαμιστών θα γίνουν πράξη. Ούτε η διεθνής κατακραυγή, ούτε οι φωνές του δυτικού κόσμου, ούτε οι επικρίσεις των ιστορικών της τέχνης, ούτε η αντίθεση των μετριοπαθών θα αλλάξει την απόφαση. Κλείνω τα μάτια μου, απορροφώ όση από την ομορφιά της Αγίας Σοφίας μπορώ, φέρνω στο μυαλό μου τους Αυτοκράτορες και τις Αυτοκρατόρισσες, τον λαό, τις προσευχές, το φως των κεριών. Κανένα άλλο μνημείο δεν προκαλεί με τη θέα του και μόνο τέτοια ρίγη συγκίνησης στους Έλληνες. Και αυτό το συναίσθημα καμία απόφαση δεν μπορεί να το αλλάξει.