Ευγένιου
Βούλγαρη
«Δοκίμιο
για τη μουσική» , 1775
μετάφραση
Ειρήνη Πολίτη
 |
| Ευγενίου Γκέρτσμαν, Παραφράσεις του Ευγένιου Βούλγαρη για τη Μουσική στα ρωσικά, Μόσχα, 2002 |
Αναγνώστη
φίλε των μουσών.
Η
χάρη και η δύναμη της μουσικής, η χρήση
και η ωφέλεια της, είναι από εκείνα τα
φαινόμενα, τα οποία επειδή τα γνωρίζουνε
όλοι, φαίνεται περιττό να ζητήσει κάποιος
να τα ξανά εξηγήσει. Οι αρχαίοι έλεγαν
ότι όποιος δεν δέχεται έναν καλό λόγο
για τον Ηρακλή, είναι κουφός. Αυτό που
λέγεται για τον γιό του Δία και της
Αλκμήνης, μπορεί να ειπωθεί και για τις
Μούσες, κόρες της Μνημοσύνης και του
Δία, τις οποίες, ο ήρωας που τις τιμάει
και τις θεραπεύει, έλαβε τον τίτλο να
ονομάζεται, όπως ο Απόλλων, Μουσηγέτης.
Αν είναι αλύγιστος στην ομορφιά και
στους γλυκασμούς της Ευτέρπης ,της
Ερατώς και της Τερψιχόρης, βέβαια αυτός
πρέπει να είναι κουφός ή αν η ακοή του
δεν έχει υποστεί βλάβη, είναι ανάγκη να
μετρηθεί με τα σκληρότερα και χωρίς
λογική κτήνη, επειδή ακόμα και σε αυτά
η φύση έχει χαρίσει την κατανόηση της
μουσικής.
Τι
άλλο θέλησαν να μας διδάξουν οι παμπάλαιοι
μύθοι εκτός από την δραστηριωτάτην χάρη
ή την χαριεστάτην δύναμη της μουσικής,
όταν τόλμησαν να πλάσουν τις απίστευτες
όσο και παράδοξες σχετικά με αυτήν
παραδοξολογίες; Ο Ορφέας από την Θράκη
με την μουσική του, αναχαίτιζε από τον
ίδιο τον δρόμο ποταμούς και έσερνε από
πίσω του όχι μόνο τα άγρια θηρία, άλλα
και τα δένδρα και τις πέτρες και με την
γλυκύτητα της μελωδίας του, κατάφερε
να ημερέψει και να πείσει και τον Άδη
και την Περσεφόνη, τους αμείλικτους και
αδυσώπητους θεούς, να επιστρέψουν
από τον θάνατο στη ζωή, την Ευριδίκη την
αγαπημένη του σύζυγο. Οι Βοιωτοί Ζήθος
και Αμφίονας με τα όμορφα κρούσματα των
οργάνων τους κατρακύλησαν από τα βουνά,
τα μάρμαρα και τους λίθους και με αυτήν
την εύρυθμη και αρμονική μουσική,
κτίστηκαν οι ψηλοί πύργοι και τα τείχη,
της Θήβας. Ο Αρίων από την Μήθυμνα,
πηδώντας στην θάλασσα, για να φύγει από
τον κίνδυνο των καταποντιστών, έπαιξε
με την λύρα του δημιουργήματα των μουσών,
για να ζητήσει βοήθεια στους φιλάνθρωπους
ονόματι Δέλφινας και έτσι βασταζόμενος
σε αυτούς, πέρασε τα κύματα με ασφάλεια
και βρήκε την σωτηρία στο Ταίναρο. Τούτο
το τελευταίο, δεν έλειψε να περάσει από
το μυαλό των ανθρώπων ως πραγματική και
αληθινή ιστορία. Εμείς με τους
περισσότερους, το κρίναμε ως μύθο, καθώς
και άλλοι τέτοιοι μύθοι, εικόνιζαν την
αλήθεια και η αλήθεια που κρύβεται πίσω
από τέτοιες μυθολογίες είναι ότι η
μουσική έχει τόση δύναμη στις ψυχές των
ανθρώπων, όπου και τους αλύγιστους τους
διεγείρει με τον ρυθμό και τους αναίσθητους
και τους νωχελικούς τους ξεσηκώνει και
τους σκληρούς και άτεγκτους τους
μαλακώνει και τους άγριους και θηριώδεις
τους ημερεύει.
Η
φυσική ιστορία και χωρίς τα παραπετάσματα
των μύθων, μας δείχνει ανοικτά τη δύναμη
της μουσικής, όχι μόνο στο ανθρώπινο
είδος αλλά και στα ζώα που δεν έχουν
λογική. Τα πρόβατα με όρεξη βοσκούνε,
όταν ακούνε τους αυλούς των ποιμένων
και μια παροιμία υπάρχει στους Άραβες
που αναφέρει ότι περισσότερο τα παχαίνει
η μουσική, παρά το χορτάρι. Τα άλογα της
Λιβύης, αδάμαστα και άγρια ζώα, με την
μουσική των αυλών ηρεμούν και εξημερώνονται
και ο Ευριπίδης ως ποιμενικούς αναφέρει
μερικούς υμεναίους, καθώς ο Πλούταρχος
ρυθμούς των αλόγων, ονόματι ιπποθόρους.
Ευγενίου
Γκέρτσμαν, Παραφράσεις (Δοκιμές) του Ευγένιου Βούλγαρη στη Μουσική, Μόσχα, 2002, εκδόσεις
«Μούζικα», δοκίμιο για το Βούλγαρη στα
ρωσικά, ενώ το κείμενο του συγγραφέα
στα ελληνικά, καλύπτει πολλές σελίδες από τις οποίες μεταφράστηκαν μόνο δύο, οι σ. 52 και 54.
